Mindfulness

‘Mindfulness’, ‘opmerkzaamheid’, ‘bewuste aandacht’, ‘open aandacht’

Deze woorden verwijzen naar ons vermogen om open aandacht te brengen bij het huidige ogenblik. ‘Open’ wil zeggen: vrij van de verkleuring of vertroebeling door onze oordelen, ideeën, verlangens, gedrevenheid, angst, afkeer, enzovoort. Of toch relatief vrij.

Soms merk je misschien dat je met wat meer helderheid en wakkerheid dan anders aanwezig bent in het huidige ogenblik. Daar gaat het over.

Het is mogelijk om ons te oefenen in ‘mindfulness’  of opmerkzaamheid. Dat kan door de aandacht bewust een tijdje te proberen verbinden met iets dat we waarnemen: geluiden, smaak, geur, het zien van iets, lichamelijke gewaarwordingen, zelfs de stroom van gedachten en emoties … En wanneer je merkt dat je aandacht door iets anders op sleeptouw genomen is, breng je de aandacht rustig terug. Telkens weer. Zonder je druk te maken over het feit dat je afgeleid geraakt bent. Elke afleiding geeft je de kans om opnieuw wakker te worden.

Meer van dit soort wakkerheid in je leven is geen magisch recept voor geluk. Je ontsnapt er niet mee aan de ups en downs van het leven, aan jezelf, aan pijn, aan het eindeloze stromen van gedachten, gevoelens, neigingen, aan wat dan ook. En toch ervaren sommige mensen deze wakkerheid als waardevol. Omdat ze hen meer in contact helpt komen met de rijkdom van het leven. Omdat ze soms helpt om het waanachtige van sommige van onze overtuigingen en vanzelfsprekendheden te doorzien. Omdat ze kan helpen vriendschap te ontwikkelen met jezelf, doorheen alles.

Oefenwegen

Er zijn vele oefenwegen tot waardevolle alertheid. Er zijn sommige vormen van meditatie. Er bestaat waarnemingstraining, eutonie, t’ai chi, … Mensen ontwikkelen ook hun eigen manieren om ‘zijn’ en ‘louter waarnemen’ een plek te geven in de drukte van hun levens.

Eén van die vele manieren om opmerkzaamheid te cultiveren, is het volgen van een 8-weken cursus mindfulness. Dat is een formule die ontwikkeld is door de Amerikaan Jon Kabat-Zinn. Zijn cursus is een cocktail van psycho-educatie en meditatieoefeningen die hun oorsprong vinden in de boeddhistische meditatiepraktijken. Hij noemde zijn cursus: Mindfulness-based Stress Reduction (MBSR). Edel Maex, de Vlaamse psychiater die deze cursus Vlaanderen binnengebracht heeft, heeft de cursus ‘Leven in de maalstroom’ genoemd.

Enkele jaren geleden hebben 3 professoren – Mark Williams, John Teasdale en Zindel Segal – de cursus wat anders samengesteld. Ze geloofden dat ze op die  manier mensen konden helpen om minder snel een nieuwe depressie te krijgen. Twee onderzoeken hebben deze hoop gedeeltelijk bevestigd. Deze cursus noemden ze Mindfulness-based Cognitive Therapy (MBCT). In deze cursus hebben ze informatie gestoken uit de cognitieve gedragstherapie over wat mensen kunnen doen om antidepressief te handelen en om vaardig om te gaan met het typische negatieve denken van depressie.

Je kan het soort meditatie dat in deze cursussen beoefend wordt, ook aanleren in meditatiegroepen vanuit boeddhistische inspiratie. Dat betekent niet dat je boeddhist moet worden. In tegenstelling tot mindfulness-cursussen zal je er wel ‘geconfronteerd’ worden met respectvolle verwijzingen naar de figuur van de Boeddha. Je kan er soms leren mediteren zonder dat er een bedrag voor gevraagd wordt (tenzij voor de kosten van het lokaal). Het staat je vaak wel vrij om iets te schenken.